3. निवारा आपला आपला

निवारा आपला आपला

 मांजर कशासाठी दबा धरून बसले अाहे?
० कावळे का घाबरले अाहेत ते मांजराला का हुसकावत आहेत ?
सागा पाहू
० पक्षी घरटी बनविण्यासाठी कशाचा उपयोग करतात ?
० बिळात कोणकोणते प्राणी राहतात ?
० पाळलेल्या कोंबड्या कुठे राहतात ? त्यांची राहण्याची सोय कोण करते ?
० घराची गरज कशासाठी?
कडाक्याची थंडी, सोसाट्याचा वारा, रणरणते ऊन, मुसळधार पाऊस यांचा आपल्याला त्रास होतो. त्यांच्यापासून बचाव होण्यासाठी आपण घरात राहतो.घरामुठठे चोरीची भीती कमी होते
काही लोक जंगलाच्या अगदी जवळ राहतात. त्यांना जंगली  ज़नावरांचीही भीती असते. घरामुळे तीही कमी होते.
आपल्याप्रमाणे प्राण्यांनाही घराची गरज असेल का ?
काही प्राण्यांना घराची गरज असते ते प्राणी स्वत:साठी निवारा तयार करतात; तर काही प्राणी परिसरातल्या सुरक्षित जागी निवारा शोधतात.
० नवा शब्द शिका !
निवारा : संकटापासून बचाव करता येईल अशी सुरक्षित जागा. उन, बारा, पाऊस यांच्यापासून रक्षण होईल असा आसरा.
० स्वत:साठी निवारा बनवणारे प्राणी
पक्ष्यांची घरटी तुम्ही पाहिली असतील. घरटी हा पक्ष्यांनी स्वंत:साठी तयार केलेला निवाराच असतो.
  अंडी खाणा-या अनेक प्राण्यांची पक्ष्यांना भीती वाटत असते. त्यामुळे पक्ष्यांना अंडी घालण्यासाठी सुरक्षित जागा हवी असते.
अंड्यांमधून पिल्ले बाहेर येतात. पिल्ले खाणारे प्राणीही असतात. स्वत:चे रक्षण करण्याइतकी ताकद पिंल्लांमध्ये नसते.घरट्यांमध्ये पिंल्लांचेही रक्षण होते. म्हणून पक्षी घरटी बांधतात. घरटे बनवश्यासाठी पक्षी गवत, काड्या यांचा उपयोग करतात. कापूस, दोरीचे किंवा सुतळीचे तुकडेही वापरतात. त्यामुळे घरटे आतून मऊ आणि उबदार बनते. सगलद्या पक्ष्यांची घरटी एकसारखी नसतात.
घरट्यासाठी पक्षी जागाही सोईची निवडतात. सुगरण पक्षी पहा ना ! घरट्यासाठी पाण्याजवळची काटेरी झाडे पसंत करतात. झाडांच्या काही फांद्या पाण्यावर झु्कलेल्या असतात. त्यांतल्या उंचावरील फांदीवर सुगरणीचे घरटे असते. अंडी खाणा-या प्राण्यांना तेथे जाणे अवघड असते.
शिंपी नावाचा पक्षी चिमणीपेक्षा लहान असतो. तो घरट्यासाठी किंचित मोठी पाने असलेल्या झुडपाची निवड करती जवळजवळ असणारी झुडपाची पाने शिवून तो घरटे बनवतो. शिवण्यासाठी दो-याच्या जागी एखादी बारीक वेल तो वापरतों. ते चिमुकले घरटे त्या छोट्या पक्ष्याला पुरेसे असते.
काही कीटकसुद्धा त्यांचे निवारे स्वत: बनवतात. मधमाश्या झांडांवर किंवा डोंगरांच्या उंच कपारींच्या छताखाली पोळी बनवतात.
  घुशी आणि उंदीर शेतात जमिनीखाली राहतात. राहण्यासाठी ते जमीन पोखरून बिळे करतात.
घुशी व उंदीर माणसांच्या वस्तीतही राहतात. घरांमधेच भिंतीत किंवा जमिनीखाली बिळे करतात; पण ते बहुधा मातीने बांधलेल्या घरांत निवा-यासाठी येतात. सिमेंटने बांधलेल्या घरांत सहसा येत नाहीत कारण सिमेंटचे बांधकाम त्यांना पोखरता येत नाही
परिसरात आयता निवारा शोधणारे प्राणी
काही प्राणी निवा-यासाठी स्वत: काहीच खटपट करत नाहीत. ते परिसरातलीच सोईची जागा निवा-यासाठी निवडतात. काही कबुत्तरे आणि ,पारवे जंगलात राहतात. काही उंच कडशांच्या छोट्या छोट्या कपारींत राहतात, तर काही माणसांच्या वस्तीच्या ज़वळही राहतात व भितीतील खबदाडीमध्ये निवारा शोधतात.
वाघ, बिबटे, तरस डोंगरांच्या गुहेत राहतात.
काही प्रकारची वटवाघळे उंच झाडांवर राहतात, तर काही  प्रकारची वटवाघळे डोंगरांच्या अंधा-या गुहामध्ये राहतात
किंवा ती जुन्या पडक्या, ओसाड इमारतींमध्येही निवारा शोधतात.
माहीती आहे का तुम्हाला ?
नाग वारूळात राहतो असे म्हणतात, पण ते खरे नाही. मुंग्या वारूळ बनवतात, नाग बनवत नाही. नाग बिळात राहतो.
   
 पाळीव प्राण्यांचा निवारा
काही लोक प्राणी पाळतात. पाळलेल्या प्राण्यांसाठी ते निवारा तयार करतात.
कोंबड्यांच्या निवा-याला खुराडे म्हणतात.
गाईंसाठी गोठा बांधतात.
घोड्यांच्या निवा-याला तबेला म्हणतात.
आपण काय शिक्लो
थंडी, वारा, ऊन, पाऊस यांपासून बचाव करण्यासाठी प्राण्यांना निवा-याची गरज असते.
काही प्राणी स्वंत:चा निवारा स्वंत:च तयार करतात.
काही प्राणी परिसरात आयता निवारा शोधतात.
काही प्राणी आपण पाळतो. पाळलेल्या प्राण्यांसाठी आपण निवारा तयार करतो.
हे नेहमी लक्षात ठेवा
हौसे करिता प्राणी पिंजा-यात ठेवणे योग्य आहे का? प्राण्यांना नैसर्गिक परिसरात जगू द्यावे.
हौसेकरिता प्राणी पिंजन्यात ठेवणे योग्य आहे का ? प्राण्यांना नैसर्गिक परिसरात जगू द्यावे
(अ) काय करावे बरे
आजकाल अनेक शहरांमध्ये पक्ष्यांची संख्या कमी होत चाललेली दिसते, त्याचे कारण काय असेल ?ती पुन्हा वाढायला हवी.